Rola hydrokolonoterapii w przeciwdziałaniu zaparciom

Rola hydrokolonoterapii w przeciwdziałaniu zaparciom

Streszczenie

Wstęp : Zaparcie, rozumiane jako niedostateczne wypróżnienie z tendencją do utrzymywania się, jest trudne do określenia. Przy użyciu kompleksowej punktacji, uwzględniającej również wpływ, jaki ten problem wywiera na jakość życia, spróbowano ocenić skuteczność hydrokolonoterapii w złagodzeniu licznych objawów towarzyszących zaparciom.

Osoby badane i metody : Od maja 2001 roku do marca 2002 roku, spośród pacjentów skarżących się na trudności w wypróżnianiu lub niedostateczne wypróżnianie, leczonych w Przychodni Chorób Dna Miednicy Kliniki Chirurgicznej 2 (Uniwersytet w Padwie), zostało zaangażowanych 12 kobiet (średni wiek: 50,3 lat), które po uprzedniej ocenie instrumentalnej i amnestycznej poprzez punktację CONSTIPAQ (CSS zmodyfikowany z uwzględnieniem jakości życia), zostały poddane 4 zabiegom HCT w przeciągu 1 miesiąca.

Wyniki : Zaobserwowaliśmy statystycznie znaczącą poprawę pod koniec cyklu 4 zabiegów HCT u wszystkich pacjentek (jedna osoba wycofała się). Poprawa ta cofnęła się, co wynika z przeprowadzonych później kontroli, aż do uzyskania, po upływie 6 miesięcy, punktacji CONSTIPAQ sprzed badania.

Wnioski : HCT przyczynia się do poprawy komfortu wydalania u pacjentów z trudnościami w wypróżnianiu, jednak z czasem korzystny wynik osłabia się. Konieczne byłoby więc regularne poddawanie się zabiegom w celu zachowania korzystnego wyniku, od którego zależy związek cena/korzyść. W związku z tym należy ocenić z dokładnością realny wpływ jakie zaparcia wywierają na jakość życia, co zresztą jest niezbędne przed zastosowaniem jakiejkolwiek terapii medycznej czy chirurgicznej.

Wstęp

Szacuje się, że 2% populacji poniżej 65 roku życia cierpi na zaparcia; częstość ich występowania wyraźnie wzrasta z wiekiem, aż do osiągnięcia poziomu 49% wśród pacjentów hospitalizowanych na oddziałach geriatrycznych.
W populacji osób, będących pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej zaparcia występują częściej u płci żeńskiej (34% w porównaniu do 22%) i u osób z nadwagą.
Pacjenci skarżą się na zaparcia ponieważ nie są zadowoleni ze sposobu wypróżniania, który charakteryzuje się jednym lub kilkoma utrzymującymi się objawami: ilość wypróżnień uważana za nieprawidłową, konieczność nadmiernego wysilania się, twardy stolec, poczucie niepełnego wypróżnienia, konieczność podzielenia wypróżnień , duże napięcie brzucha, konieczność zastosowania dodatkowych środków (leków przeczyszczających, czopków, lewatyw, wydobywanie stolca poprzez włożenie palca do odbytu lub do pochwy, inne zabiegi).
Zaparcia można podzielić na:

• wynikające z niedoboru błonnika, spowodowanego złą dietą (pseudo zaparcia),
• związane z zatrzymaniem wydalania,
• związane ze zwolnieniem przemieszczania się materiału jelitowego, typu organicznego lub funkcjonalnego.

Wszystkie te rodzaje zaparć wywierają większy lub mniejszy wpływ na jakość życia, niezależnie od etiologii i od objawów klinicznych. Ocena rezultatów otrzymanych dzięki jakiejkolwiek terapii musi więc uwzględniać zarówno uregulowanie wypróżnień jak i poprawę jakości życia redukując objawy związane z zaparciami a nie tylko zmniejszając ilość wypróżnień.
Celem niniejszego badania jest ocena krótko- i średnioterminowej skuteczności hydrokolonoterapii pulsacyjnej w polepszeniu komfortu wydalania u pacjentów cierpiących na zaparcia.

Osoby badane i metody

Od maja 2001 roku do marca 2002 roku, spośród pacjentów skarżących się na zaparcia, rozumiane jako trudności w wypróżnianiu lub niedostateczne wypróżnianie, leczonych w Przychodni Chorób Dna Miednicy Kliniki Chirurgicznej 2 (Uniwersytet w Padwie), zostało zaangażowanych 12 pacjentów; średnia wieku: 50,3 lat (zakres: 22-67 lat). Warunkiem, jaki pacjent musiał spełnić by zostać zaangażowanym do badania, poza pełnoletniością i zgodą na udział w badaniu, był problem zaparcia utrzymujący się od co najmniej 5 lat. Zostało to ocenione na podstawie parametrów Constipation Score System – CSS, zmodyfikowanego według IPGH – CONSTIPAQ z uwzględnieniem ogólnej oceny jakości życia (JŻ). Punktacja musiała być większa lub równa 10 (Tabela 1). Z badania zostali wykluczeni pacjenci cierpiący na chroniczne choroby zapalne jelita, zmiany nowotworowe obecne lub przebyte i endokrynopatie, jak również pacjenci stosujący środki antydepresyjne.
Wszystkie pacjentki, przed rozpoczęciem leczenia, zostały zbadane z punktu widzenia morfologicznego i funkcjonalnego, w celu lepszej oceny ich dolegliwości, za pomocą anoskopii, rektoskopii, pankolonoskopii, badania radiologicznego jelita grubego, tak, by wykluczyć poważne zmiany chorobowe (rozpadliny, hemoroidy, rozwój tkanki nowotworowej), mogące wytłumaczyć problemy z nieregularnością wypróżnień.
Zaangażowane pacjentki poddane zostały czterem zabiegom hydrokolonoterapii pulsacyjnej (HCT), raz w tygodniu po 50 minut, przy użyciu Hydromatu firmy Herrmann*. Zabieg ten był przeprowadzony przez zawodowego pielęgniarza, doświadczonego w przeprowadzaniu tego typu zabiegów.

*Dystrybucja na terenie Włoch: Named z o.o. (Via Lega Lombarda, 33 – 20050 Lesmo – Milano)

Każda z pacjentek, po wcześniejszym oczyszczeniu jelita, została poddana zabiegowi trwającemu 50 minut, podczas którego, po ułożeniu pacjentki na lewym boku i wprowadzeniu kaniuli do odbytnicy, wlewa się pulsacyjnie wodę, pod ciśnieniem nie większym niż 2 psi.
Pacjentki zostały poddane ocenie na podstawie wywiadu anamnestycznego po upływie jednego, trzech i sześciu miesięcy, przy użyciu kwestionariusza CONSTIPAQ (Tabela 1). Porównanie statystyczne zostało przeprowadzone z zastosowaniem poziomu istotności obliczonego przez nieparametryczny test Wilcoxona <0,01.

Wyniki

Nie zanotowano poważnych efektów ubocznych: jedna z pacjentek wyszła z gabinetu po jednym zabiegu, skarżąc się na silne napięcie w brzuchu. Dolegliwość ta była spowodowana nie tyle problemami z urządzeniem co z instalacją hydrauliczną budynku. U pozostałych 11 pacjentek odnotowano istotną (p<0,05; W) poprawę po 4 zabiegach HCT (Tabela 2). Poziom istotności został obliczony na podstawie punktacji CONSTIPAQ (CSS i JŻ), podczas gdy punktacja samego CSS polepszyła się, ale nie w sposób istotny. Podczas leczenia pacjentki utrzymywały swoje normalne przyzwyczajenia żywieniowe. Po upływie 3 miesięcy zanotowano ogólne pogorszenie się wyników, uzyskanych dzięki HKTS, choć 5 z 11 pacjentek wciąż utrzymywały punktację CONSTIPAQ o 50% niższą od tej początkowej. Późniejsza ocena na zasadzie wywiadu anamnestycznego, po upływie 6 miesięcy, wykazała punktację CONSTIPAQ wyższą od tej sprzed leczenia (Rysunek 1).

Wnioski

Po odrzuceniu możliwości występowania zaparcia na tle organicznym, pacjentki zostały zaangażowane do badania jedynie na podstawie dolegliwości anamnestycznych. Odrzucono instrumentalną ocenę zaparcia, polegającą na zbadaniu szybkości przemieszczania się materiału w jelicie. Badanie takie, choć obiektywne, nie pozwala na zaklasyfikowanie tych pacjentek, które nie są zadowolone ze sposobu wypróżniania, mimo normalnej szybkości przemieszczania się materiału w jelicie. Rzeczywiście, poprzez HCT nie dąży się do zmniejszenia problemu u podstaw dolegliwości, ale do przeciwdziałania zaparciom, rozumianym właśnie jako dolegliwość.
Postrzeganie tej dolegliwości zostało przez nas ocenione na podstawie punktacji, ogólnie nazwanej jakością życia (JŻ). W ocenie takiej brane jest pod uwagę to, w jakim stopniu dolegliwość ogranicza wykonywanie codziennych zajęć, jak również to, u ilu lekarzy zasięgnięto porady próbując tę dolegliwość usunąć (wyraz zaburzeń na tle nerwowym). Produkt tych parametrów został dodany do punktacji CSS i do liczby parametrów o punktacji >2 (Tabela 1). Obliczenia takie pozwalają na szersze ujęcie najważniejszych objawów towarzyszących zaparciom i na ocenę, w jakim stopniu objawy te wpływają na wykonywanie codziennych zajęć. HCT poprawia, choć nie eliminuje całkowicie, problem związany z zaparciami i pozwala na lepsze radzenie sobie z ich objawami.
HCT była ogólnie dobrze przyjęta, nie zaobserwowaliśmy szczególnych efektów ubocznych. Jedyny przypadek wycofania się z badania można wyjaśnić słabym obeznaniem się z przyrządem.

Poprawę taką można uznać za krótkotrwałą, jeśli dąży się do całkowitego wyeliminowania problemu, biorąc pod uwagę, że już po 3 miesiącach od leczenia, u większości pacjentek zanotowano powrót do stanu sprzed leczenia. Trzy pacjentki (CC, VP i AMG) wyróżniły się utrzymującą się ponad 3 miesiące poprawą lecz, prawdopodobnie, znaczenie jakie należy przypisać HCT to jedynie krótkotrwałe przeciwdziałanie objawom, wymagające powtarzania. Te 3 pacjentki, podczas kontroli po upływie 6 miesięcy, nadal odczuwały mniejsze dolegliwości związane z wypróżnianiem niż te, do których były wcześniej przyzwyczajone. Uważały one również za korzystne powtórzenie zabiegów, tak by nie utracić osiągniętych początkowo rezultatów. Z drugiej strony, pozostałe pacjentki podczas ostatniej kontroli wykluczały konieczność kontynuowania zabiegów, biorąc pod uwagę niską ich skuteczność. Możliwe, że podział ten, mimo tego iż ze względu na mała grupę badanych pacjentek nie jest dokładny, związany jest z różnicą postrzegania problemu zaparć. Rzeczywiście pacjentki te należały do grupy, w której zaparcia miały najmniejszy wpływ na jakość życia. Prawdopodobnie, bardziej dokładny dobór pacjentek pozwoliłby na uzyskanie precyzyjnej informacji.
Zaleca się dokładną kontrolę instalacji hydraulicznej i natężenia odpływu ścieków w budynkach, w których przeprowadza się HCT.
Koszt zabiegu budzi wątpliwości co do związku cena/korzyść, biorąc pod uwagę jego krótkotrwałą skuteczność i, co za tym idzie, konieczność powtarzania zabiegów.
Niewątpliwą pozostaje konieczność prawidłowej oceny lekarskiej, w celu odrzucenia zaparć na tle organicznym i obecności współistniejących, dużo cięższych schorzeń.

Ilustracje

TABELA 1: Anamnestyczne parametry oceny zaparć według kwestionariusza CONSTIPAQ (zmodyfikowany CSS).

TABELA 2: Badane osoby i odpowiadające im punktacje CSS (C) I CONSTIPAQ (Q) sprzed badania (przed) i po późniejszych kontrolach (1., 2., 3. miesiąc)

RYSUNEK 1: Ocena skuteczności HCT poprzez zestawienie punktacji CONSTIPAQ (CSS i wpływ na jakość życia: JŻ); *p<0,01;W).